Opis
Sri Lanka to niewielka wyspa położona u południowych wybrzeży Półwyspu Indyjskiego. Ze względu na swój kształt nazywana jest „Łzą Indii”. Mimo niewielkich rozmiarów kryje w sobie niezwykłe bogactwo przyrodnicze i kulturowe. Można tu znaleźć zarówno wspaniałe egzotyczne plaże, jak również porośnięte gęstą dżunglą potężne szczyty wewnątrz wyspy (w tym jeden z najbardziej znanych – Szczyt Adama). Wyspa posiada gęstą sieć rzek spływających z gór, gdzie tworzą się malownicze kaskady i wodospady. Zarówno lasy, jak i sawanny zamieszkuje wiele gatunków zwierząt, między innymi słonie indyjskie, lamparty, jelenie, niedźwiedzie czy krokodyle.
Sri Lanka, obok bogactwa przyrodniczego, może pochwalić się również ciekawą kulturą. Choć wyspę zamieszkuje kilka grup etnicznych, to Syngalezi i Tamilowie stworzyli najprężniejsze centra kulturowe. Do dzisiejszych czasów zachowały się wspaniałe pamiątki ich świetności. Podziwiać można między innymi fortecę wybudowaną na szczycie skały w Sigiriya, mistyczne jaskinie Dambulla z tysiącami posągów Buddy czy dawną rezydencję królewską w Polonnaruwie. Do dnia dzisiejszego środkową części wyspy zamieszkują przedstawiciele ludu Wedów, którzy mają niewielki kontakt z pozostałymi regionami, pozostając cichymi świadkami burzliwej historii Sri Lanki.
Geografia
Sri Lanka jest państwem położonym na wyspie Cejlon. Wyspa jest w większości nizinna (ok. 80%). Obszary górskie zajmują niewielką część Cejlonu, a najwyższe szczyty znajdują się w południowej części wyspy (Pituruatalagala – 2524 m n.p.m., Szczyt Adama – 2243 m n.p.m.). Linia brzegowa Cejlonu jest słabo urozmaicona, szczególnie na południu. Jedynie w północnej części wyspy znajduje się kilka zatok. Wybrzeża są wąskie i zazwyczaj piaszczyste. W wielu miejscach znajdują się rafy koralowe, które tworzą płytkie laguny. W Zatoce Mannar znajduje się Most Adama – naturalny pomost pomiędzy Sri Lanką a Indiami, składający się z wielu piaszczystych wysepek.
Przyroda
Choć Sri Lanka jest niewielką wyspą, szczyci się bardzo dużą bioróżnorodnością i liczbą gatunków endemicznych. Na północy wyspy, poza relatywnie suchym lasem monsunowym, znaleźć można także tereny pokryte sawanną. Południowa część Cejlonu zdominowana jest przez wilgotny las równikowy. Ujścia rzek i wybrzeża porośnięte są lasami namorzynowymi. Świat zwierzęcy jest bardzo bogaty. Największym ssakiem zamieszkującym wyspę jest słoń indyjski. Oprócz niego można spotkać także lamparty, jelenie, niedźwiedzie wargacze, bawoły, kanczyle indyjskie i krokodyle. Sri Lanka, będąca domem dla 250 gatunków ptaków, to również raj dla ornitologów.
Kultura
Od wieków kultura Sri Lanki kształtowana była poprzez dwie główne religie na wyspie – buddyzm i hinduizm. Nawiązania do nich doskonale widać zarówno w architekturze, jak i w zwyczajach. Duży wpływ na tradycje i obyczaje współczesnych Lankijczyków miał także okres kolonialny, zwłaszcza za panowania Brytyjczyków. Społeczeństwo tworzy kilka grup etnicznych. Największą z nich są Syngalezi, czyli potomkowie ludów z południowych Indii. Stanowią oni 74% ludności kraju. Drugą liczną grupą są Tamilowie (18%), a pozostały skład etniczno-religijny wyspy stanowią muzułmanie oraz inni przedstawiciele krajów azjatyckich, a także Europejczycy.
Obowiązującym na Sri Lance językiem jest sinhala, język ojczysty Syngalezów. W miejscowościach turystycznych i w miastach bez większych problemów spotkamy Lankijczyków mówiących po angielsku. Sri Lanka ma niski odsetek analfabetyzmu. Sportem narodowym Lankijczyków jest siatkówka, ale ogromną popularnością cieszą się również krykiet i rugby. Lubią także bawić się przy muzyce. Tradycyjnymi instrumentami ze Sri Lanki są różnego rodzaju bębny i bębenki, piszczałki i trąbki. Towarzyszą Lankijczykom w obrzędach religijnych, rozrywce i wydarzeniach kulturalnych. Przebywając na wyspie warto wybrać się na pokaz tradycyjnych tańców kandyjskich. Legenda głosi, że wywodzą się one z rytuałów i egzorcyzmów odprawianych przez indyjskich znachorów, którzy przybyli na Cejlon. Stąd hipnotyczne bębnienie, w rytm którego odbywają się tańce.
Ciekawostki
“Sirimavo Banadaranaike była pierwszą na świecie kobietą na stanowisku premiera kraju. Została szefem rządu w 1960 roku. ”
“Radio Ceylon jest najstarszą stacją radiową w Azji. Nadawanie jej rozpoczęło się za sprawą Telegraph Department w 1923 roku.”
“Sri Lanka jest największym światowym eksporterem cynamonu. ”
“Podobno autor hymnu lankijskiego popełnił samobójstwo, gdy w 1962 roku zmodyfikowano pierwszy wers jego dzieła.”
“Mieszkańcy wyspy jedzą palcami, gdyż, jak uważają, dopiero wtedy mogą poczuć prawdziwy smak potrawy. Należy pamiętać, aby do jedzenia używać tylko prawej dłoni.”
“Według hinduskiego poematu Ramajana, książę Rama stoczył na Sri Lance walkę ze złym demonem Ravaną, który uprowadził ukochaną Ramy – Sitę. Rama wygrał wojnę z Ravaną i tym samym zdobył królestwo zwane Lanką.
”
“Na wyspie rośnie najstarsze na świecie drzewo zasadzone przez człowieka. Jest nim figowiec i jego zasadzenie miało miejsce w 288 roku p.n.e. w miejscowości Anuradhapura.
”
“Lankijskie kobiety wyznania hinduistycznego kąpią się w oceanie w bluzkach i spódnicach, a Muzułmanki w czarnych abajach.
”
“Kawałki materiału w białym kolorze zawieszone na ogrodzeniu wokół domu symbolizują śmierć bliskiej osoby.”
“Jaszczurki po zmroku wydają głośne dźwięki. Według lokalnych wierzeń, symbolizują one prawdomówność naszego rozmówcy. Jeśli podczas wieczornej rozmowy nie słyszymy w tle odgłosu jaszczurek, jest to oznaka, że nasz rozmówca może kłamać.”
“Papierosy sprzedawane są w barach i kioskach „na sztuki”.”
“Kobiety nie stosują makijażu. Jedynym dniem, kiedy są przepięknie pomalowane, uczesane i ozdobione złotą biżuterią z cennymi kamieniami, jest dzień ich ślubu.
”
“Pierwsza randka z lankijską dziewczyną odbywa się zawsze w obecności jej brata lub kuzyna.”
“Największy szafir na świecie, o wdzięcznej nazwie Blue Giant of the Orient, ważący ponad 400 karatów, został wydobyty na Sri Lance.”
“Na Sri Lance kręcono słynny film „Most na Rzece Kwai”, mimo że akcja filmu ma miejsce w prowincji Kanchanaburi w Tajlandii.
”
“Sri Lanka jest trzecim największym eksporterem herbaty na świecie. Na wyspie działa około 1600 fabryk herbaty.”
“13 kwietnia na wyspie obchodzi się Syngaleski Nowy Rok. Oznajmia on koniec zbiorów i koniec wiosny. W odróżnieniu od naszej tradycji, gdzie nastanie nowego roku celebruje się z chwilą wybicia północy, Lankijczycy świętują go aż przez dwanaście godzin.”
“Sri Lanka nazywana jest „Wyspą o Tysiącu Imion”. Warto przytoczyć kilka z nich: „Łza Indii”, „Wyspa Przypraw”, „Serendib”, „Perła Oceanu Indyjskiego” czy znana nam dobrze poprzednia oficjalna nazwa wyspy – Cejlon.”
“Mimo swoich niewielkich rozmiarów – 400 km rozpiętości z północy na południe oraz 200 km ze wschodu na zachód – na Sri Lance wytyczono aż 15 parków narodowych. Na ich terenie ochroną otoczono liczne gatunki zwierząt, m.in. słonie, jelenie, dziki, lamparty, niedźwiedzie, krokodyle, ptaki i motyle.”
“Sri Lanka jest pierwszym na świecie krajem, w którym ustanowiono rezerwat przyrody (odpowiadający obecnemu Parkowi Narodowemu Yala). Dokonał tego król Devanampiya w III w. p.n.e.”
“Muzułmanie i chrześcijanie zamieszkujący wyspę wierzą, że pierwszy mężczyzna na świecie, Adam, zostawił ślad swojej stopy na Górze Adama (Adam’s Peak) podczas ucieczki z Rajskiego Ogrodu. Tym samym właśnie Sri Lankę uważają za oryginalny Eden.”
“Większość małżeństw na Sri Lance jest aranżowanych. W tym celu korzysta się często z usług astrologów. Jeżeli horoskop młodej pary nie jest zbieżny w 60%, nie dochodzi do ślubu – zły horoskop źle wróży! Z porad astrologów Lankijczycy korzystają także dokonując wyboru daty zakupu nowego samochodu, podpisania umowy czy wyjazdu na wakacje.”
“Jeżeli waran (gatunek jaszczurki) zawędruje do czyjegoś domu i nie chce z niego wyjść, jest to uznawane za zapowiedź nieszczęścia – np. rozwodu.”
“W dniu zwanym Poya, czyli w czasie pełni księżyca, sprzedaż alkoholu jest zabroniona. Możemy mieć kłopot z zamówieniem drinka – jeżeli jednak właściciel restauracji wyrazi zgodę, dostaniemy filiżanki do herbaty i porcelanowy dzbanek pełen araku (wina ryżowego).”
“Ryżowe kulki położone na murku lub daszku przeznaczone są dla kruków. W kulkach „umieszczone” są kłopoty Lankijczyków – kruki jedzą ryż i odlatują, a kłopoty wraz z nimi.”
Religia
Lankijczycy są narodem deklarującym duże znaczenie religii w życiu codziennym. Głównym wyznaniem w państwie jest buddyzm, praktykowany przez 70% społeczeństwa. Jego wyznawcami są przeważnie Syngalezi. 13% Lankijczyków, głównie ludność tamilska, wyznaje religie Indii. Na wyspie mieszkają także wyznawcy chrześcijaństwa (8%) oraz islamu (10%). Świętym miejscem na Sri Lance jest Szczyt Adama, położony około 70 km od Kolombo. Jest to święta góra dla wszystkich mieszkańców wyspy, niezależnie od wyznawanej religii.
Kuchnia
Na tradycyjną kuchnię Sri Lanki duży wpływ miały położone niedaleko Indie. Kuchnia lankijska pełna jest aromatycznych przypraw, wśród których królują: kolendra, cynamon, chilli i kardamon. Nieprzyzwyczajonym do tych wyrazistych smaków turystom z Europy sugerujemy ostrożność podczas zamawiania tradycyjnych lankijskich dań. Jeżeli życzymy sobie mniej pikantną potrawę, warto skonsultować swój wybór z kelnerem.
Mieszkańcy Sri Lanki opierają swoją kuchnię na owocach morza, kozim mięsie, przyprawach i ryżu. Istotnym jej składnikiem jest także mleko kokosowe. Lankijczycy lubują się w ostro doprawionych warzywnych piklach, które często serwowane są jako dodatek do posiłków. Najbardziej popularną potrawą jest curry podawane z ryżem. Curry może zostać przyrządzone z ryb, drobiu, koźliny i owoców morza. Praktycznie każdy region Sri Lanki ma swoje sposoby na przyrządzanie tego specjału, pojawiają się nawet propozycje curry z owocami egzotycznymi lub w wersji wegetariańskiej. Równie popularną potrawą jest hoppers, czyli drobna przekąska w formie chlebków wyrabianych z mąki ryżowej z dodatkiem drożdży, mająca wiele różnych wersji. Gdy serwowana jest z jajkiem sadzonym, mlekiem lub owocami, wówczas traktowana jest jako deser. Typową przekąską jest także pittu – ciasto o cylindrycznej formie przyrządzane na parze, które podaje się do innych potraw, np. warzywnych curry. Na lankijskich straganach i w barach można wybierać do woli wśród ryżowych ciasteczek, pasztecików z warzywnym nadzieniem czy placuszków roti z różnymi dodatkami. Popularnym daniem jest mający swe korzenie w kulturze holenderskiej lamprais – ryż gotowany w bulionie, serwowany z curry i mięsnymi pulpecikami.
Historia
Około V w. p.n.e. z północnej części Indii na Cejlon napłynęła ludność pochodzenia indoeuropejskiego, która dała początek współczesnym Syngalezom. Około III w. p.n.e. wśród Syngalezów rozpowszechnił się buddyzm. W okresie od początku naszej ery do około 1200 roku n.e. na wyspie osiedlali się także drawidyjscy Tamilowie z południowych Indii. Na początku XIII w. północny Cejlon przeszedł pod panowanie władców południowoindyjskich, którzy w XIV w. założyli tam królestwo Tamilów.
W 1505 r. na wyspę dotarli Portugalczycy, którzy rozpoczęli działalność handlową. Aby przeciwstawić się ich ekspansji, w 1638 r. władca królestwa Kandy sprowadził na Cejlon Holendrów, którzy szybko wyparli Portugalczyków z całej wyspy. W 1796 r. Brytyjczycy odbili Sri Lankę z rąk Holendrów. Od 1802 r. ówczesna kolonia brytyjska przeżywała okres największego rozwoju związany z popytem na rynkach światowych na lankijską kawę. W latach 80. XIX w. na Cejlonie w miejsce kawy rozpowszechniła się uprawa herbaty. Wyspa uzyskała pełną niepodległość w 1948 roku.
W latach 1983–2009 Sri Lanka była targana wojną domową na tle etnicznym, pomiędzy syngaleską większością reprezentowaną przez wojska rządowe, a uciemiężonymi Tamilami, po stronie których walczyła separatystyczna organizacja zwana Tamilskimi Tygrysami. Tragiczne karty współczesnej historii kraju obejmują także tsunami, które miało miejsce 26 grudnia 2004 roku wskutek trzęsienia ziemi. W samej Sri Lance zginęło wówczas 40 tys. osób.
